Przebywanie na zwolnieniu lekarskim wiąże się z wieloma pytaniami dotyczącymi tego, co wolno, a czego nie wolno robić w tym czasie. Jedną z najczęstszych wątpliwości jest kwestia wyjazdu do rodziny podczas L4. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu, aby rozwiać wszelkie niejasności.
Zmiana miejsca pobytu podczas zwolnienia lekarskiego
Generalnie rzecz biorąc, zmiana miejsca pobytu podczas zwolnienia lekarskiego jest możliwa. Wynika to z obowiązku informowania ZUS o zmianie adresu przebywania w trakcie chorobowego. Gdy otrzymujemy zwolnienie lekarskie, powinniśmy podać lekarzowi adres, pod którym będziemy przebywać w czasie niezdolności do pracy, jeśli różni się on od adresu w naszym profilu informacyjnym lub dokumentacji medycznej.
Co więcej, mamy obowiązek poinformować płatnika składek (najczęściej pracodawcę) oraz ZUS o każdej zmianie adresu pobytu w trakcie trwania zwolnienia. Na powiadomienie o zmianie adresu mamy 3 dni. Jeśli tego nie zrobimy, ewentualne zawiadomienie o kontroli zostanie wysłane na adres podany w zaświadczeniu lekarskim i będzie uznane za skutecznie doręczone, nawet jeśli nas tam nie będzie.
Wyjazd na zwolnieniu lekarskim z kodem „chory powinien leżeć„
Sytuacja komplikuje się, gdy nasze zwolnienie lekarskie zawiera wskazanie „chory powinien leżeć„. W takim przypadku wyjazd na wakacje czy urlop za granicą zostanie najprawdopodobniej uznany za niedozwolony.
Zwolnienie lekarskie z takim kodem ma na celu umożliwienie nam powrotu do zdrowia poprzez odpoczynek w pozycji leżącej. Wyjazd, szczególnie daleki, mógłby zostać uznany za wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego przeznaczeniem.
Zgodnie z ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, osoba ubezpieczona, która w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Dodatkowo, pracodawca ma prawo zwolnić takiego pracownika bez wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym.
Pamiętajmy, że celem zwolnienia lekarskiego jest powrót do zdrowia, a nie wypoczynek, który jest celem urlopu wypoczynkowego. Dlatego też, jeśli lekarz zalecił nam leżenie, powinniśmy się do tego stosować i zrezygnować z planów wyjazdowych.
Wyjazd na zwolnieniu lekarskim z kodem „chory może chodzić„
Gdy nasze zwolnienie lekarskie zawiera wskazanie „chory może chodzić„, sytuacja staje się nieco bardziej elastyczna. W takim przypadku wyjazd, w tym do rodziny, jest generalnie dopuszczalny. Możemy rozważyć połączenie odpoczynku i powrotu do zdrowia, co w niektórych sytuacjach może okazać się nawet korzystne dla naszego procesu rekonwalescencji.
Niemniej jednak, musimy pamiętać, że decyzja o wyjeździe powinna być zawsze uzależniona od naszego aktualnego stanu zdrowia i charakteru niezdolności do pracy. Nie możemy zapominać o najważniejszym – obowiązku powiadomienia płatnika składek i ZUS o nowym adresie pobytu.
W pewnych okolicznościach możemy nawet rozważyć wyjazd za granicę, będąc na zwolnieniu lekarskim. Szczególnie uzasadnione może to być w przypadku osób zmagających się z problemami zdrowia psychicznego.
Przykładem takiej sytuacji jest przypadek policjanta, który wyjechał za granicę podczas L4, co zostało potwierdzone wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 30 maja 2019 r. (sygn. II SA/Sz 291/19). W tej sprawie ubezpieczony argumentował swój wyjazd realizacją zaleceń lekarza psychiatry, który rekomendował pilną zmianę otoczenia i środowiska ze względu na stan zdrowia pacjenta. Sąd ostatecznie nie dopatrzył się w tym przypadku nieprawidłowości w wykorzystaniu zwolnienia lekarskiego.
Czym grozi nadużycie zwolnienia lekarskiego?
Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje. Jeśli podczas kontroli zostanie stwierdzone, że wykorzystujemy zwolnienie niezgodnie z jego przeznaczeniem, możemy stracić prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Co więcej, jeśli zasiłek został już wypłacony, będziemy zobowiązani do jego zwrotu.
Pracodawca ma prawo przeprowadzić kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego. Kontrola ta może odbyć się w miejscu naszego zamieszkania, zgłoszonym miejscu czasowego pobytu, a nawet w miejscu pracy. ZUS również ma prawo do przeprowadzenia takiej kontroli. W pierwszym półroczu 2022 roku, z powodu wykrytych nieprawidłowości, wstrzymano wypłaty ponad 10 tysięcy zasiłków chorobowych.
Warto pamiętać, że kontrola może być przeprowadzona nawet za granicą, jeśli przebywamy w kraju Unii Europejskiej. ZUS, jako instytucja wypłacająca zasiłki, może zwrócić się z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli do właściwej instytucji na terenie państwa UE. Dlatego tak istotne jest podanie aktualnego adresu pobytu zarówno w ZUS, jak i u pracodawcy.
Brak reakcji na zawiadomienie o kontroli lub nieobecność podczas wizyty inspektorów może skutkować odebraniem świadczenia. W przypadku już wypłaconych świadczeń, może to oznaczać konieczność zwrotu nienależnie pobranej kwoty.
Podsumowanie – najważniejsze informacje
- Zmiana miejsca pobytu podczas zwolnienia lekarskiego jest możliwa, ale należy poinformować o tym płatnika składek i ZUS w ciągu 3 dni.
- Przy zwolnieniu z kodem „chory powinien leżeć” wyjazd (zwłaszcza daleki) może być uznany za niedozwolony i skutkować utratą zasiłku chorobowego.
- Zwolnienie z kodem „chory może chodzić” daje większą elastyczność, ale wyjazd powinien być uzależniony od stanu zdrowia i charakteru niezdolności do pracy.
- Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia może skutkować utratą zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia oraz koniecznością jego zwrotu.
- Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia może być przeprowadzona przez pracodawcę lub ZUS, nawet za granicą w krajach UE.