Umowa o dzieło to popularny rodzaj kontraktu, który niesie ze sobą określone prawa i obowiązki dla obu stron. Nieprzestrzeganie warunków umowy może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych, dlatego warto dokładnie zapoznać się z jej specyfiką.
Umowa o dzieło – informacje
Umowa o dzieło to zobowiązanie, w którym wykonawca podejmuje się stworzenia konkretnego, indywidualnie określonego rezultatu, a zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy może być zarówno rzecz materialna, jak i niematerialna, na przykład program komputerowy czy utwór muzyczny.
Istotne jest, aby rezultat pracy był obiektywnie osiągalny i posiadał cechy umożliwiające jego jednoznaczną weryfikację. W przeciwieństwie do umowy o pracę czy umowy zlecenia, umowa o dzieło koncentruje się na efekcie końcowym, a nie na samym procesie wykonywania pracy.
Forma zawarcia umowy o dzieło jest co do zasady dowolna, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Wynagrodzenie za wykonanie dzieła może być określone wprost w umowie lub przez wskazanie podstaw do jego ustalenia, takich jak czas pracy, nakład pracy czy ceny materiałów.
Odpowiedzialność wykonawcy za wady dzieła
Wykonawca ponosi odpowiedzialność za wady dzieła zgodnie z przepisami o rękojmi przy sprzedaży. Oznacza to, że zamawiający ma prawo żądać usunięcia wad, obniżenia ceny, a w przypadku wad istotnych – nawet odstąpienia od umowy. Wady istotne to takie, które czynią dzieło całkowicie niezdatnym do umówionego użytku lub sprzeciwiają się wyraźnym warunkom umowy.
Jeśli zamawiający stwierdzi wadę dzieła, powinien niezwłocznie zgłosić reklamację, określając swoje roszczenia. Wykonawca ma możliwość niezwłocznego usunięcia wady lub wymiany dzieła na nowe, co może uchronić go przed bardziej dotkliwymi konsekwencjami.
Odpowiedzialność wykonawcy może zostać ograniczona lub wyłączona na mocy umowy, z wyjątkiem sytuacji, gdy wada powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego – wówczas odpowiedzialność jest wyłączona z mocy prawa.
Co grozi za niewykonanie dzieła w terminie?
Nieterminowe wykonanie dzieła może skutkować poważnymi konsekwencjami dla wykonawcy. Zamawiający ma prawo odstąpić od umowy bez wyznaczania dodatkowego terminu, jeśli opóźnienie w rozpoczęciu lub wykończeniu dzieła jest tak znaczące, że ukończenie go w umówionym czasie staje się mało prawdopodobne.
To prawo przysługuje zamawiającemu zarówno przed upływem terminu ukończenia dzieła, jak i po nim. Jeśli umowa przewiduje wykonanie dzieła w etapach, opóźnienie w realizacji poszczególnych etapów również może być podstawą do odstąpienia od umowy.
W przypadku odstąpienia od umowy z powodu opóźnienia, zamawiający może żądać zwrotu zaliczki, jeśli została wypłacona, oraz dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych. Warto pamiętać, że jeśli opóźnienie wynika z winy obu stron, a nie tylko wykonawcy, prawo do odstąpienia od umowy może być ograniczone.
Odstąpienie od umowy przez zamawiającego
Zamawiający ma prawo odstąpić od umowy o dzieło w kilku sytuacjach:
- Pierwsza z nich to wspomniane wcześniej opóźnienie w wykonaniu dzieła.
- Druga możliwość pojawia się, gdy dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy lub niezgodny z umową. W takim przypadku zamawiający powinien wezwać wykonawcę do zmiany sposobu wykonania, wyznaczając mu odpowiedni termin. Jeśli termin ten upłynie bezskutecznie, zamawiający może odstąpić od umowy lub powierzyć poprawienie albo dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i ryzyko pierwotnego wykonawcy.
- Trzecia sytuacja dotyczy odstąpienia od umowy przed ukończeniem dzieła z innych powodów. Zgodnie z art. 644 Kodeksu cywilnego, zamawiający może w każdej chwili odstąpić od umowy, dopóki dzieło nie zostało ukończone. W tym przypadku jest jednak zobowiązany do zapłaty umówionego wynagrodzenia, od którego może odliczyć to, co wykonawca zaoszczędził z powodu niewykonania dzieła. Warto zwrócić uwagę, że ciężar dowodu co do wysokości oszczędności spoczywa na zamawiającym.
Wynagrodzenie w przypadku niewykonania dzieła
Kwestia wynagrodzenia w sytuacji niewykonania dzieła jest złożona i zależy od okoliczności. Jeśli zamawiający odstępuje od umowy z powodu opóźnienia lub wadliwego wykonania dzieła, co do zasady nie jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia.
Jednak w przypadku odstąpienia na podstawie art. 644 KC, wykonawcy należy się całe umówione wynagrodzenie, pomniejszone o ewentualne oszczędności.
Z kolei w sytuacji, gdy dzieło zostało wykonane częściowo, a zamawiający odstępuje od umowy, może być zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za wykonaną część. Warto pamiętać, że jeśli niewykonanie dzieła wynika z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, wykonawca może żądać umówionego wynagrodzenia.
Dotyczy to sytuacji, gdy był gotów dzieło wykonać, ale doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego. W takim przypadku zamawiający może jedynie odliczyć to, co wykonawca zaoszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Strony mogą również przewidzieć w umowie kary umowne za niewykonanie lub nienależyte wykonanie dzieła, co może wpłynąć na ostateczną wysokość należnego wynagrodzenia.