Kwestia opłacania składek ZUS przez wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością budzi wiele wątpliwości wśród przedsiębiorców. W tym artykule przedstawimy aktualne zasady dotyczące obowiązku ubezpieczeń społecznych dla wspólników spółek z o.o., uwzględniając najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Ogólne zasady opłacania składek ZUS przez przedsiębiorców
Obowiązek opłacania składek ZUS dotyczy szerokiego grona podatników w Polsce. Obejmuje on przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG, w tym wspólników spółki cywilnej, a także osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Do tej grupy zaliczamy również wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółek jawnych, komandytowych i partnerskich.
Akcjonariusze prostej spółki akcyjnej wnoszący do spółki wkład w postaci świadczenia pracy lub usług, komplementariusze w spółkach komandytowo-akcyjnych, osoby wykonujące wolne zawody, twórcy, artyści oraz osoby prowadzące placówki oświatowe również podlegają temu obowiązkowi.
Składki ZUS dla przedsiębiorców obejmują ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe – obowiązkowe, oraz chorobowe – dobrowolne), Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy oraz ubezpieczenie zdrowotne. Istnieją jednak sytuacje, w których przedsiębiorca może być zwolniony z opłacania składek. Przykładowo, w przypadku zbiegu ubezpieczeń, gdy osoba posiada inne tytuły do ubezpieczenia, np. pracuje jednocześnie na etacie, może być zwolniona z opłacania składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Obowiązek opłacania składek ZUS w spółkach z o.o.
W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością sytuacja dotycząca obowiązku opłacania składek ZUS jest nieco bardziej skomplikowana. Wspólnicy wieloosobowych spółek z o.o. co do zasady nie są automatycznie zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Jednakże, jeśli są oni zatrudnieni we własnej spółce, np. na podstawie umowy o pracę, sytuacja ulega zmianie. W takim przypadku status wykonawcy pracy zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki, co powoduje, że nie może być mowy o typowym stosunku pracy.
Inaczej przedstawia się sytuacja w jednoosobowych spółkach z o.o. Wspólnik posiadający wszystkie udziały w takiej spółce jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest zobowiązany do odprowadzania należnych składek ZUS. Co więcej, w przeciwieństwie do innych form prowadzenia działalności, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. nie może skorzystać z preferencyjnych składek ZUS na start biznesu, znanych jako „mały ZUS”. Oznacza to, że musi on opłacać pełne składki ZUS od pierwszego dnia istnienia spółki.
Wyjątki od obowiązku opłacania składek ZUS
Istnieją sytuacje, w których przedsiębiorcy mogą być zwolnieni z obowiązku opłacania składek ZUS. Dotyczy to m.in. emerytów i rencistów, których świadczenia nie przekraczają miesięcznie wysokości minimalnego wynagrodzenia. Osoby z orzeczeniem niepełnosprawności, opłacające podatek dochodowy z prowadzonej działalności gospodarczej w formie karty podatkowej, również mogą być zwolnione z tego obowiązku.
Ponadto, zwolnienie obejmuje osoby pobierające zasiłek macierzyński, który nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego.
Warto zwrócić uwagę na sytuację osób, które są jednocześnie pracownikami i przedsiębiorcami. Jeśli z tytułu stosunku pracy otrzymują wynagrodzenie i opłacają składki od wymiaru nie wyższego niż minimalne wynagrodzenie, a z działalności uzyskują miesięczne przychody nieprzekraczające 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia oraz opłacają podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, mogą być zwolnione z opłacania składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Najnowsza uchwała Sądu Najwyższego dotycząca dwuosobowych spółek z o.o.
Kluczową zmianę w interpretacji przepisów dotyczących obowiązku opłacania składek ZUS przez wspólników spółek z o.o. przyniosła najnowsza uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 roku. Uchwała ta rozstrzygnęła wątpliwości dotyczące sytuacji, w której jeden ze wspólników dwuosobowej spółki z o.o. posiada zdecydowaną większość udziałów.
Zgodnie z tą uchwałą, wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99% udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Oznacza to znaczącą zmianę w stosunku do wcześniejszej interpretacji, według której taka sytuacja była traktowana jako „iluzoryczna” dysproporcja udziałów, a spółka była uznawana za de facto jednoosobową.
Ta decyzja Sądu Najwyższego ma istotne znaczenie dla przedsiębiorców prowadzących działalność w formie dwuosobowych spółek z o.o. Wcześniej, w przypadku gdy jeden ze wspólników posiadał zdecydowaną większość udziałów (np. 99%), ZUS mógł traktować taką spółkę jak jednoosobową, co wiązało się z obowiązkiem opłacania składek przez wspólnika większościowego. Nowa uchwała eliminuje tę interpretację, co może przyczynić się do wzrostu popularności dwuosobowych spółek z o.o. wśród przedsiębiorców.
Konsekwencje i implikacje dla przedsiębiorców
Najnowsza uchwała Sądu Najwyższego ma daleko idące konsekwencje dla przedsiębiorców prowadzących działalność w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Przede wszystkim, claryfikuje ona sytuację prawną wspólników w dwuosobowych spółkach z o.o., gdzie występuje znacząca dysproporcja udziałów. Dla wielu przedsiębiorców oznacza to możliwość optymalizacji kosztów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Przedsiębiorcy, którzy do tej pory unikali tworzenia dwuosobowych spółek z o.o. z obawy przed koniecznością opłacania składek ZUS przez wspólnika większościowego, mogą teraz rozważyć tę formę prawną jako atrakcyjną opcję. Spółka z o.o. oferuje bowiem wiele korzyści, takich jak ograniczenie odpowiedzialności wspólników do wysokości wniesionych wkładów czy możliwość elastycznego kształtowania struktury organizacyjnej i zarządzania.
Należy jednak pamiętać, że uchwała Sądu Najwyższego odnosi się konkretnie do sytuacji dwuosobowych spółek z o.o. Nie zmienia ona zasad dotyczących jednoosobowych spółek z o.o., w których wspólnik nadal podlega obowiązkowi opłacania składek ZUS. Podobnie, nie ma ona wpływu na sytuację spółek z większą liczbą wspólników.
Dla przedsiębiorców, którzy już prowadzą działalność w formie dwuosobowej spółki z o.o. z nierównym podziałem udziałów, uchwała ta może stanowić podstawę do rewizji dotychczasowych rozliczeń z ZUS. W przypadku, gdy w przeszłości opłacali oni składki ZUS na podstawie interpretacji uznającej ich spółkę za de facto jednoosobową, mogą rozważyć podjęcie kroków w celu odzyskania nadpłaconych składek.
Warto również zauważyć, że uchwała Sądu Najwyższego nie zmienia zasad dotyczących obowiązku opłacania składki zdrowotnej. Od 2022 roku członkowie zarządu i prokurenci w spółkach z o.o., którzy pełnią swoje funkcje na podstawie uchwały powołania i otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie, są zobowiązani do opłacania 9% składki zdrowotnej.