Z tego artykułu dowiesz się, że:
- Pora nocna to 8 godzin pomiędzy 21:00 a 7:00, a dokładny przedział czasowy ustala pracodawca w regulaminie pracy – pracownikiem nocnym zostaje osoba pracująca minimum 3 godziny w porze nocnej lub gdy 1/4 jej czasu pracy przypada na porę nocną.
- Za nadgodziny nocne przysługują dwa niezależne dodatki: 20% stawki godzinowej minimalnego wynagrodzenia za pracę w nocy oraz 100% normalnej stawki godzinowej za nadgodziny – oba dodatki wypłacane są łącznie z miesięcznym wynagrodzeniem.
- Nadgodziny nocne mogą zostać zrekompensowane poprzez czas wolny (godzina za godzinę na wniosek pracownika lub 1,5 godziny z inicjatywy pracodawcy) plus dodatek za porę nocną lub poprzez wypłatę obu dodatków.
- Całkowity zakaz pracy w nadgodzinach nocnych obejmuje kobiety w ciąży, osoby z niepełnosprawnościami, pracowników młodocianych oraz – bez ich zgody – opiekunów dzieci do lat 4.
Nadgodziny w porze nocnej to niejednokrotnie skomplikowany temat, który budzi wiele wątpliwości zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Poznanie zasad naliczania dodatków oraz sposobów rekompensowania pracy w nadgodzinach nocnych pozwala uniknąć nieporozumień i zagwarantować pracownikom należne świadczenia.
Czym jest pora nocna w świetle przepisów?
Pora nocna obejmuje 8 godzin między godziną 21:00 a 7:00. Pracodawca ustala dokładny przedział czasowy pory nocnej w swoim zakładzie pracy, informując o tym w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym. Przedział ten może wynosić na przykład od 21:00 do 5:00, od 22:00 do 6:00 lub od 23:00 do 7:00.
Za pracownika pracującego w nocy uznajemy osobę, której rozkład pracy obejmuje minimum 3 godziny w porze nocnej lub gdy 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Pracodawca ma możliwość ustalenia różnych przedziałów pory nocnej dla poszczególnych zespołów pracowników.
Zasady pracy w godzinach nadliczbowych nocnych
Praca w godzinach nadliczbowych nocnych występuje w dwóch przypadkach określonych w Kodeksie pracy. Pierwszym jest konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska oraz usunięcia awarii. Drugi przypadek dotyczy szczególnych potrzeb pracodawcy.
Pracownik wykonuje pracę w nadgodzinach nocnych na podstawie polecenia pracodawcy lub za jego wiedzą i zgodą, nawet wyrażoną w sposób dorozumiany. Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy, co stanowi podstawę do rozliczenia nadgodzin nocnych. Brak prowadzenia ewidencji lub jej nieprawidłowe prowadzenie obciąża pracodawcę, a nie pracownika.
Za nadgodziny nocne nie uznaje się pracy wykonywanej dobrowolnie przez pracownika w czasie wolnym, bez wiedzy pracodawcy lub wbrew jego woli. Czas pracy w porze nocnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeśli pracownik wykonuje prace szczególnie niebezpieczne lub związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym.
Dodatki za nadgodziny nocne
Za pracę w nadgodzinach nocnych pracownikowi przysługują dwa niezależne dodatki. Pierwszy to dodatek za pracę w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z aktualnego minimalnego wynagrodzenia. Drugi to dodatek za nadgodziny w wysokości 100% wynagrodzenia zasadniczego pracownika.
Przykładowo, w czerwcu 2024 roku przy minimalnym wynagrodzeniu 4242 zł i wymiarze czasu pracy 160 godzin, dodatek za jedną godzinę pracy nocnej wynosi 5,30 zł. Jeśli pracownik zarabia 5000 zł brutto i przepracuje 4 godziny nadliczbowe w porze nocnej, otrzyma: normalną stawkę za 4 godziny (125 zł), dodatek 100% za nadgodziny nocne (125 zł) oraz dodatek nocny (21,20 zł) – łącznie 271,20 zł dodatkowo do podstawowego wynagrodzenia.
Metody rekompensowania nadgodzin nocnych
Pracownik ma dwie możliwości otrzymania rekompensaty za nadgodziny nocne. Pierwsza opcja to otrzymanie dodatków pieniężnych – zarówno za pracę w nocy, jak i za nadgodziny. Druga możliwość to odebranie czasu wolnego za nadgodziny oraz otrzymanie dodatku za pracę w nocy.
W przypadku odbioru czasu wolnego na wniosek pracownika, za każdą nadgodzinę nocną przysługuje jedna godzina wolnego. Jeśli czas wolny jest udzielany z inicjatywy pracodawcy, pracownikowi należy się półtorej godziny za każdą przepracowaną nadgodzinę nocną.
Co istotne, dodatek za pracę w porze nocnej przysługuje zawsze, niezależnie od wybranej formy rekompensaty nadgodzin. Odbiór wynagrodzenia za nadgodziny nocne następuje wraz z wypłatą miesięcznego wynagrodzenia za okres, w którym pracownik wykonywał pracę w porze nocnej.
Ograniczenia w pracy w porze nocnej
Przepisy Kodeksu pracy wprowadzają ścisłe ograniczenia dotyczące pracy w porze nocnej dla określonych grup pracowników. Całkowity zakaz pracy w godzinach nadliczbowych nocnych obejmuje pracownice w ciąży, osoby z niepełnosprawnościami oraz pracowników młodocianych. Pracownicy opiekujący się dziećmi do lat 4 mogą pracować w porze nocnej wyłącznie za swoją zgodą.
W przypadku pracownicy w ciąży pracodawca musi zmienić jej rozkład czasu pracy tak, by nie obejmował pory nocnej. Jeśli nie ma takiej możliwości, pracownica zostaje zwolniona z obowiązku świadczenia pracy. Dla pracowników młodocianych pora nocna rozpoczyna się o godzinie 22:00 i trwa do 6:00, a dla osób poniżej 15 roku życia – od 20:00 do 6:00.
Jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny nocne?
Wysokość wynagrodzenia za nadgodziny nocne obliczamy zawsze z uwzględnieniem dwóch składników. Pierwszy to normalne wynagrodzenie za przepracowane godziny, drugi to dodatki – zarówno za nadgodziny, jak i za porę nocną.
Na przykład, pracownik zatrudniony na 1/4 etatu z wynagrodzeniem 2000 zł brutto, pracujący 5 dni w tygodniu po 2 godziny dziennie, w grudniu przepracował 8 godzin, z czego 4 przypadły na porę nocną. Za pracę ponadwymiarową w 5., 6. i 7. godzinie otrzyma normalne wynagrodzenie w wysokości 150 zł (50 zł x 3 godziny). Za 8. godzinę, jako nadliczbową, dostanie 100 zł (50 zł wynagrodzenia normalnego + 50 zł dodatku 100%). Do tego doliczymy dodatek nocny za 4 godziny w wysokości 21,52 zł. Łączna kwota do wypłaty wyniesie więc 271,52 zł.
Inny przykład: jeśli pracownik z wynagrodzeniem 6000 zł przepracował 2 nadgodziny w porze nocnej, otrzyma za nie 150 zł (normalną stawkę oraz 100% dodatku) plus dodatek nocny 10,76 zł, co daje łącznie 160,76 zł dodatkowego wynagrodzenia.