Zatrudnianie młodocianych pracowników to temat, który budzi wiele pytań zarówno wśród pracodawców, jak i samych młodych osób. W naszym artykule skupimy się na wyjaśnieniu, ile godzin może pracować pracownik młodociany oraz jakie zasady regulują jego zatrudnienie.
Pracownik młodociany – definicja i warunki zatrudnienia
Pracownikiem młodocianym nazywamy osobę, która ukończyła 15 lat, ale nie przekroczyła jeszcze 18. roku życia. W tym przedziale wiekowym młody człowiek może samodzielnie podpisać umowę o pracę i podejmować decyzje związane ze swoim zatrudnieniem.
Aby zatrudnić pracownika młodocianego, musi on mieć ukończone co najmniej gimnazjum lub ośmioletnią szkołę podstawową. Dodatkowo, niezbędne jest posiadanie orzeczenia lekarskiego, które potwierdza zdolność do pracy na danym stanowisku. Pracodawca może zatrudnić młodocianego w dwóch celach: przygotowania zawodowego lub wykonywania prac lekkich.
Przygotowanie zawodowe może odbywać się w formie nauki zawodu, trwającej od 2 do 3 lat, lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, które trwa od 3 do 6 miesięcy. Prace lekkie to takie, które nie stanowią zagrożenia dla życia, zdrowia czy rozwoju psychofizycznego młodocianego i nie kolidują z jego obowiązkami szkolnymi.
Normy czasu pracy dla pracowników młodocianych
Przepisy Kodeksu pracy wprowadzają ścisłe regulacje dotyczące czasu pracy młodocianych. Dla osób do 16. roku życia czas pracy nie może przekraczać 6 godzin na dobę. W skali tygodnia mówimy o przeciętnie 30 godzinach. Dla pracowników młodocianych, którzy ukończyli 16 lat, limity są nieco wyższe – maksymalnie 8 godzin dziennie i przeciętnie 40 godzin tygodniowo.
Co oznacza „przeciętnie”? W niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego dopuszczalne jest przekroczenie tych limitów, ale musi to zostać zrównoważone krótszym czasem pracy w kolejnych tygodniach. Bardzo istotne jest to, że do czasu pracy wlicza się również czas nauki wynikający z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, niezależnie od tego, czy odbywa się ona w godzinach pracy.
Młodociani pracownicy mają zagwarantowany pięciodniowy tydzień pracy oraz prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu, obejmującego niedzielę. W przypadku pracowników zatrudnionych przy pracach lekkich, sytuacja wygląda nieco inaczej. W tygodniu, w którym młodociany uczestniczy w zajęciach szkolnych, jego czas pracy nie może przekroczyć 12 godzin. W dni szkolne młodociany może pracować maksymalnie 2 godziny.
Kodeks Pracy – Art. 202. [Normy czasu pracy młodocianego]
§ 1. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę.
§ 2. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.
§ 3. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.
§ 3(1). Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.
Przerwy w pracy i wliczanie czasu nauki do czasu pracy
Prawo pracy przewiduje specjalne regulacje dotyczące przerw dla młodocianych pracowników. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca ma obowiązek wprowadzić 30-minutową, nieprzerwaną przerwę. Ta przerwa wlicza się do czasu pracy młodocianego, co jest korzystnym rozwiązaniem dla młodych pracowników.
Wprowadzenie takiej przerwy ma na celu zapewnienie odpowiedniego odpoczynku w trakcie dnia pracy, co jest szczególnie istotne dla zdrowia i rozwoju młodych osób. Warto podkreślić, że do czasu pracy młodocianego wlicza się również czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych. Nie ma znaczenia, czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy poza nimi – zawsze jest ona uwzględniana w całkowitym czasie pracy.
To rozwiązanie ma na celu ochronę młodocianych przed nadmiernym obciążeniem, które mogłoby negatywnie wpłynąć na ich edukację i rozwój.
Ograniczenia w zatrudnianiu pracowników młodocianych
Przepisy prawa pracy wprowadzają szereg ograniczeń w zatrudnianiu pracowników młodocianych, mających na celu ochronę ich zdrowia i rozwoju. Przede wszystkim, istnieje bezwzględny zakaz zatrudniania młodocianych w godzinach nadliczbowych. Oznacza to, że ich czas pracy musi być ściśle regulowany i nie może przekraczać ustalonych limitów.
W przypadku osób do 16 roku życia, nadgodzinami będą godziny pracy powyżej 6 godzin, a dla osób powyżej 16 roku życia – powyżej 8 godzin. Ponadto, zabronione jest zatrudnianie młodocianych w porze nocnej. Pora nocna dla młodocianych obejmuje godziny między 22 a 6 rano, a w niektórych przypadkach nawet między 20 a 6 rano.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić młodocianemu nieprzerwany odpoczynek dobowy, który musi trwać co najmniej 14 godzin i obejmować porę nocną. To o 3 godziny więcej niż w przypadku pracowników pełnoletnich. Odpoczynek tygodniowy natomiast musi wynosić 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, w odróżnieniu od 35 godzin, które przysługują pracownikom pełnoletnim. Nieprzerwany 48-godzinny odpoczynek tygodniowy powinien obejmować niedzielę.
Pracodawca zatrudniający młodocianych ma dodatkowe obowiązki administracyjne. Musi prowadzić ewidencję pracowników młodocianych oraz dokumentację związaną z ich stosunkiem pracy. Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy. Jest to istotne, ponieważ łączny wymiar czasu pracy młodocianego u wszystkich pracodawców nie może przekraczać dopuszczalnych norm.