Od 15 lutego 2024 roku zmieniły się przepisy dotyczące zatrudniania osób do pracy z dziećmi. Wprowadzono rozszerzone obowiązki weryfikacji niekaralności kandydatów, które mają na celu zwiększenie ochrony małoletnich.
Kogo dotyczą nowe przepisy?
Nowe regulacje obejmują wszystkie podmioty prowadzące działalność związaną z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, a także opieką nad nimi.
Obowiązki te dotyczą nie tylko pracodawców, ale również innych organizatorów takiej działalności. Przepisy stosuje się do każdej nowozatrudnianej osoby, która ma wykonywać zadania z małoletnimi, niezależnie od formy zatrudnienia. Podmioty te muszą przeprowadzić szczegółową weryfikację kandydatów przed nawiązaniem stosunku pracy lub dopuszczeniem do działalności związanej z kontaktem z dziećmi.
Weryfikacja w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym
Jednym z głównych obowiązków pracodawców i organizatorów jest uzyskanie informacji, czy dane zatrudnianej osoby nie zostały zamieszczone w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Weryfikacji podlegają dwa rejestry: Rejestr z dostępem ograniczonym oraz Rejestr osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie.
Rejestr obejmuje przestępstwa ujęte w rozdziale XXV Kodeksu Karnego „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności”, z wyjątkiem niektórych przypadków, takich jak kazirodztwo (chyba że zostało popełnione na szkodę małoletniego), prezentowanie treści pornograficznych czy stręczycielstwo (o ile nie dotyczy małoletnich).
Pracodawcy i organizatorzy mają prawo dostępu do tych danych na podstawie art. 12 pkt 6 i 7 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich.
Zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego
Oprócz weryfikacji w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, kandydat do pracy z dziećmi zobowiązany jest dostarczyć zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Zakres tego zaświadczenia obejmuje przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (określone w rozdziale XIX Kodeksu karnego), przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (rozdział XXV Kodeksu karnego), handel ludźmi (art. 189a Kodeksu karnego), znęcanie się (art. 207 Kodeksu karnego) oraz przestępstwa określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii.
Zaświadczenie musi również uwzględniać odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego. Pracodawca ma obowiązek zweryfikować to zaświadczenie przed dopuszczeniem kandydata do pracy z małoletnimi.
Wymogi dla obcokrajowców
W przypadku kandydatów nieposiadających polskiego obywatelstwa, procedura weryfikacji jest bardziej złożona. Osoba taka musi przedłożyć zatrudniającemu informację z rejestru karnego państwa swojego obywatelstwa, uzyskaną specjalnie do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.
Dodatkowo, kandydat składa oświadczenie o państwach, w których zamieszkiwał w ciągu ostatnich 20 lat, poza Polską i krajem swojego obywatelstwa. Jeśli kandydat zamieszkiwał w krajach trzecich, zobowiązany jest dostarczyć informacje z rejestrów karnych tych państw, również w kontekście działalności związanej z kontaktami z dziećmi.
W sytuacji, gdy prawo danego państwa nie przewiduje wydawania takich informacji, możliwe jest przedłożenie ogólnej informacji z rejestru karnego. Jeśli w danym kraju nie istnieje rejestr karny, kandydat składa oświadczenie o braku możliwości uzyskania zaświadczeń o niekaralności wraz z deklaracją, że nie został prawomocnie skazany za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom podlegającym weryfikacji według polskich przepisów.
Dokumentacja i przechowywanie informacji
Pracodawca lub inny organizator ma obowiązek odpowiedniego dokumentowania procesu weryfikacji kandydata. Wszystkie uzyskane informacje lub oświadczenia o niekaralności należy wydrukować i załączyć do akt osobowych pracownika.
W przypadku innych form zatrudnienia, dokumenty te dołącza się do dokumentacji zatrudnionego. Proces ten ma na celu zapewnienie pełnej transparentności i możliwości późniejszej kontroli. Pracodawca powinien zachować szczególną ostrożność w przechowywaniu tych danych, mając na uwadze przepisy o ochronie danych osobowych.
Dokumentacja ta stanowi dowód na wypełnienie przez pracodawcę ustawowych obowiązków i może być kluczowa w przypadku ewentualnych kontroli lub sporów prawnych.
Kiedy weryfikacja nie jest potrzebna?
Ustawodawca przewidział pewne wyjątki od obowiązku przeprowadzania szczegółowej weryfikacji. Nie wymaga się wykonania opisanych wyżej czynności weryfikacyjnych w dwóch przypadkach:
- Po pierwsze, gdy osoba dopuszczana do pracy z małoletnim jest członkiem rodziny tego małoletniego.
- Po drugie, gdy jest to osoba znana osobiście rodzicowi lub przedstawicielowi ustawowemu małoletniego.
Te wyjątki dotyczą sytuacji, gdy praca jest wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic albo przedstawiciel ustawowy jest osobą dopuszczającą do pracy. Należy jednak podkreślić, że te wyjątki nie zwalniają całkowicie z odpowiedzialności za bezpieczeństwo małoletniego i powinny być stosowane z rozwagą, zawsze mając na uwadze dobro dziecka.
Najważniejsze fakty w skrócie
- Od 15 lutego 2024 r. obowiązują nowe, rozszerzone wymogi weryfikacji niekaralności dla osób pracujących z dziećmi.
- Pracodawcy muszą sprawdzić kandydatów w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym oraz uzyskać zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego.
- Weryfikacja obejmuje przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, życiu i zdrowiu, handel ludźmi, znęcanie się oraz naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
- Obcokrajowcy dodatkowo przedkładają informacje z rejestrów karnych państw, w których zamieszkiwali w ciągu ostatnich 20 lat.
- Wszystkie dokumenty weryfikacyjne należy wydrukować i dołączyć do akt osobowych lub dokumentacji zatrudnionego.