Decyzja o zbyciu udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może wynikać z różnych pobudek i często wiąże się z chęcią opuszczenia przedsiębiorstwa przez wspólnika. Proces ten wymaga starannego przygotowania i uwzględnienia wielu aspektów prawnych oraz formalnych, które mogą znacząco wpłynąć na przebieg i skuteczność transakcji.
Procedura zbycia udziałów w spółce z o.o.
Zbywanie udziałów w spółce z o.o. to proces składający się z kilku etapów, które muszą zostać przeprowadzone z należytą starannością. Na początku niezbędne jest dokładne przeanalizowanie umowy spółki pod kątem ewentualnych ograniczeń w zbywaniu udziałów.
Następnie należy zbadać, czy nie istnieją żadne obostrzenia wynikające z przepisów prawa. W niektórych przypadkach konieczne będzie uzyskanie odpowiedniej zgody na przeprowadzenie transakcji. Istotnym elementem procesu jest również wycena udziałów, która pozwoli na ustalenie ich wartości rynkowej.
Po dopełnieniu tych formalności można przystąpić do zawarcia umowy zbycia udziałów. Nie można zapomnieć o obowiązku zawiadomienia spółki o przejściu udziałów na nowego właściciela. Ostatnim etapem jest dokonanie wymaganych zgłoszeń do Krajowego Rejestru Sądowego oraz Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, a także uregulowanie należności podatkowych.
Ograniczenia w zbywalności udziałów
W procesie zbywania udziałów w spółce z o.o. możemy napotkać różnorodne ograniczenia, które mogą wynikać z postanowień umowy spółki lub dodatkowych porozumień między wspólnikami. Naruszenie ograniczeń zawartych w umowie spółki może skutkować nieważnością transakcji, podczas gdy złamanie ustaleń z odrębnego porozumienia wspólników nie unieważni zbycia udziałów, ale może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej zbywcy.
Wśród najczęściej spotykanych ograniczeń można wymienić prawo pierwszeństwa nabycia dla pozostałych wspólników, prawo pierwokupu, ograniczenia dotyczące potencjalnego nabywcy, ograniczenia czasowe lub warunkowe, a także klauzule opcyjne.
Umowa spółki może również uzależniać zbycie udziałów od zgody spółki. Jeśli umowa nie precyzuje procedury wyrażania takiej zgody, stosuje się ogólne przepisy Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którymi zgodę wyraża zarząd spółki w formie pisemnej. W przypadku odmowy wyrażenia zgody przez zarząd, wspólnik ma prawo odwołać się do sądu rejestrowego, który może udzielić zgody na transakcję, jeśli istnieją ku temu ważne powody.
Formy i sposoby zbycia udziałów
Zbycie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może przybrać różne formy prawne, z których każda ma swoje specyficzne cechy i konsekwencje. Podstawową i najczęściej stosowaną formą jest umowa sprzedaży, gdzie nabywca płaci ustaloną kwotę w zamian za udziały. Alternatywą może być umowa zamiany, w ramach której udziały są wymieniane na inne aktywa, na przykład udziały w innej spółce. Ta metoda pozwala na elastyczne zarządzanie portfelem inwestycyjnym bez konieczności angażowania środków pieniężnych.
Warto również wspomnieć o możliwości nieodpłatnego zbycia udziałów w formie darowizny, co jest często praktykowane w przypadku przekazywania udziałów w ramach rodziny lub bliskim znajomym. Niezależnie od wybranej formy, umowa zbycia udziałów dla swojej ważności musi zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Oznacza to konieczność wizyty u notariusza, który poświadczy autentyczność podpisów stron umowy.
Wyjątkiem są spółki z o.o. założone przez Internet przy wykorzystaniu systemu S24 – w ich przypadku zbycie udziałów może nastąpić przy użyciu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym, z użyciem kwalifikowanego podpisu elektronicznego, podpisu zaufanego albo podpisu osobistego.
Obowiązki prawne i podatkowe
Uwaga! Proces zbycia udziałów w spółce z o.o. wiąże się z szeregiem obowiązków prawnych i podatkowych, których dopełnienie jest niezbędne dla skuteczności transakcji i uniknięcia potencjalnych sankcji.
Po zawarciu umowy zbycia udziałów, strony transakcji mają obowiązek poinformować o tym fakcie spółkę, przedstawiając dowód przejścia udziałów. Jest to kluczowy moment, gdyż dopiero od chwili otrzymania tego zawiadomienia zbycie udziałów staje się skuteczne wobec spółki.
Jeśli w wyniku transakcji nabywca posiada udziały stanowiące więcej niż 10% kapitału zakładowego, należy go ujawnić w Krajowym Rejestrze Sądowym. Podobnie, jeśli zmienili się beneficjenci rzeczywiści spółki, konieczne będzie złożenie nowego zgłoszenia do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
W kontekście obowiązków podatkowych, sprzedający musi rozliczyć podatek dochodowy (PIT lub CIT) od zysku ze sprzedaży udziałów, który wynosi 19% uzyskanego dochodu. Przychód z tytułu zbycia udziałów wykazuje się w odrębnym zeznaniu PIT-38, które należy złożyć do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Z kolei kupujący zobowiązany jest do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 1% wartości rynkowej nabywanych udziałów. Podatek ten należy wpłacić do urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy, składając jednocześnie deklarację PCC-3.
Pamiętajmy również o konieczności sprawdzenia, czy udziały nie są obciążone zastawem, co można zweryfikować w rejestrze zastawów prowadzonym przez właściwy sąd. Dodatkowo, jeśli spółka korzystała w ostatnich latach z dotacji, zwłaszcza unijnych, lub ma zobowiązania kredytowe czy leasingowe, może to wiązać się z dodatkowymi wymogami lub ograniczeniami przy zbyciu udziałów, które należy wziąć pod uwagę przed finalizacją transakcji.