Kwestia przedłużenia umowy o pracę z pracownicą w ciąży często budzi wątpliwości zarówno wśród pracodawców, jak i samych pracownic. W naszym artykule wyjaśnimy, w jakich sytuacjach takie przedłużenie jest obowiązkowe, jak prawidłowo obliczyć odpowiedni termin oraz jakie warunki muszą zostać spełnione.
Przedłużenie umowy do dnia porodu – podstawa prawna
Fundamentem, na którym opiera się kwestia przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu, jest art. 177 § 3 Kodeksu pracy. Przepis ten jasno określa okoliczności, w których pracodawca ma obowiązek przedłużyć umowę z pracownicą w ciąży. Regulacja ta dotyczy przede wszystkim umów na czas określony oraz umów na okres próbny trwający dłużej niż miesiąc.
Istotnym elementem jest tutaj moment, w którym umowa miałaby ulec rozwiązaniu – musi to nastąpić po upływie trzeciego miesiąca ciąży. W takiej sytuacji, z mocy prawa, umowa zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu.
Trzeba podkreślić, że przedłużenie następuje automatycznie, co oznacza, że pracodawca nie musi podejmować żadnych dodatkowych działań formalnych. Jednakże, to na pracownicy spoczywa obowiązek poinformowania pracodawcy o swoim stanie i dostarczenia odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego.
Art. 177 Kodeksu Pracy
§ 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.
Jak obliczyć termin przedłużenia umowy?
Precyzyjne określenie trzeciego miesiąca ciąży ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego zastosowania przepisów o przedłużeniu umowy. W tym kontekście warto odwołać się do wyroku Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2012 roku (sygn. akt I PK 33/02).
Zgodnie z tym orzeczeniem, przy obliczaniu terminu upływu trzeciego miesiąca ciąży stosujemy tzw. miesiące księżycowe, gdzie każdy miesiąc liczy 28 dni. Oznacza to, że trzeci miesiąc ciąży upływa z 84. dniem od jej początku. Ta metoda obliczania jest niezależna od rzeczywistej liczby dni w miesiącach kalendarzowych.
Dla pracodawcy i pracownicy oznacza to, że umowa zostanie przedłużona do dnia porodu, jeśli jej planowane zakończenie przypada po 84. dniu ciąży. Ważne jest również, aby pamiętać, że dokładne ustalenie tego terminu może wymagać konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę. W praktyce, jeśli pracownica ma umowę, która kończy się 31 sierpnia, a 1 czerwca przekazała pracodawcy zaświadczenie o ciąży, umowa powinna zostać przedłużona do dnia porodu, ponieważ jej zakończenie nastąpiłoby po upływie trzeciego miesiąca ciąży.
Kiedy przedłużenie umowy nie następuje?
Nie w każdym przypadku pracodawca jest zobowiązany do przedłużenia umowy do dnia porodu. Istnieją sytuacje, w których takie przedłużenie nie ma zastosowania. Dotyczy to przede wszystkim umów o pracę zawartych na okres krótszy niż jeden miesiąc. Podobnie, jeśli pracownica została zatrudniona na czas określony w celu zastępstwa innego pracownika, pracodawca nie ma obowiązku przedłużania jej umowy.
Istotne jest również, że przepisy o przedłużeniu umowy nie dotyczą osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych czy odbywających staż z urzędu pracy. W tych przypadkach pracownica nie może liczyć na automatyczne przedłużenie umowy do dnia porodu. Trzeba podkreślić, że te wyjątki są ważne zarówno dla pracodawców, jak i dla pracownic, gdyż pozwalają uniknąć nieporozumień i ewentualnych sporów prawnych.
Prawa i obowiązki pracownicy oraz pracodawcy
Kodeks pracy zapewnia szczególną ochronę kobietom w ciąży w zakresie trwałości stosunku pracy. Zgodnie z art. 177 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w czasie urlopu macierzyńskiego. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady.
Rozwiązanie umowy jest możliwe w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, ale nawet wtedy pracodawca musi uzgodnić termin rozwiązania umowy z reprezentującą pracownicę organizacją związkową. Ponadto, umowa może zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli pracownica dopuściła się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Ważne jest również, aby pamiętać o formalnościach związanych z przedłużeniem umowy do dnia porodu. Choć przedłużenie następuje z mocy prawa, dobrą praktyką jest, aby pracodawca przekazał pracownicy pisemną informację o przedłużeniu umowy. Taki dokument powinien zawierać dane pracodawcy i pracownika, datę sporządzenia, informację o pierwotnej dacie rozwiązania umowy, o dokumencie stwierdzającym stan ciąży oraz podstawę prawną przedłużenia.
Trzeba podkreślić, że przedłużenie umowy do dnia porodu nie wpływa na limit czasowy i ilościowy umów na czas określony. Zgodnie z art. 251 § 41 Kodeksu pracy, przepisów o limicie umów nie stosuje się w przypadku przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu. Oznacza to, że nawet jeśli w wyniku przedłużenia umowy przekroczony zostanie standardowy limit 33 miesięcy lub trzech umów na czas określony, umowa nie przekształci się automatycznie w umowę na czas nieokreślony.
Co z zasiłkiem macierzyńskim?
Istotną kwestią jest również zasiłek macierzyński po zakończeniu umowy przedłużonej do dnia porodu. Dzięki przedłużeniu umowy do dnia porodu, pracownica nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Aby otrzymać zasiłek, pracownica musi dostarczyć pracodawcy kopię aktu urodzenia dziecka oraz wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego (jeśli chce z niego skorzystać). Pracodawca z kolei ma obowiązek przekazać te dokumenty do ZUS-u wraz z kopią świadectwa pracy. Zasiłek macierzyński może być wypłacany w dwóch wariantach: 81,5% przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego lub 100% przez pierwsze 20 tygodni i 70% przez pozostałe 32 tygodnie.