Umowa cywilnoprawna między osobami fizycznymi to temat, który budzi wiele pytań i wątpliwości. W tym artykule wyjaśniamy najważniejsze aspekty związane z zawieraniem i rozliczaniem takich umów, abyś mógł bezpiecznie i zgodnie z prawem współpracować z innymi osobami fizycznymi.
Rodzaje umów cywilnoprawnych między osobami fizycznymi
Przepisy polskiego prawa pozwalają osobom fizycznym na zawieranie między sobą umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenia czy umowa o dzieło. Umowy te reguluje Kodeks cywilny, a ich zawarcie nie wymaga prowadzenia działalności gospodarczej przez żadną ze stron. Możesz więc zlecić wykonanie określonych czynności lub stworzenie dzieła innej osobie fizycznej, nie będąc przedsiębiorcą.
Umowa zlecenia zobowiązuje zleceniobiorcę do wykonania określonych czynności dla zleceniodawcy. Skupia się ona na samym procesie wykonywania zleconych zadań, a nie na konkretnym rezultacie. Z kolei umowa o dzieło koncentruje się na efekcie pracy – zleceniobiorca zobowiązuje się do stworzenia określonego, konkretnego dzieła. Obie te formy umów cywilnoprawnych różnią się od umowy o pracę i nie podlegają przepisom Kodeksu pracy.
Specyfika umowy zlecenia i umowy o dzieło
Umowa zlecenia charakteryzuje się tym, że zleceniobiorca wykonuje określone czynności dla zleceniodawcy, ale nie gwarantuje osiągnięcia konkretnego rezultatu. Przykładem może być umowa na opiekę nad psem podczas wyjazdu właściciela.
Zleceniobiorca zobowiązuje się do starannego wykonywania swoich obowiązków, ale nie odpowiada za ewentualne niepowodzenia, o ile działał z należytą starannością.
Umowa o dzieło z kolei zakłada stworzenie konkretnego, indywidualnie określonego rezultatu. Może to być na przykład zaprojektowanie i wykonanie budy dla psa według indywidualnego projektu. W tym przypadku liczy się efekt końcowy, a nie sam proces tworzenia. Przyjmujący zamówienie odpowiada za wady dzieła i jest zobowiązany do osiągnięcia określonego w umowie rezultatu.
Obie formy umów mogą być odpłatne lub nieodpłatne, jednak w przypadku braku wyraźnych ustaleń co do wynagrodzenia, przyjmuje się, że umowa jest odpłatna. Wynagrodzenie w umowie zlecenia przysługuje zazwyczaj za samo wykonywanie czynności, niezależnie od rezultatu, natomiast w umowie o dzieło – za dostarczenie gotowego, zgodnego z umową dzieła.
Obowiązki podatkowe stron umowy
Rozliczenie podatkowe umów cywilnoprawnych między osobami fizycznymi różni się od standardowych umów z przedsiębiorcami. W tym przypadku zleceniodawca lub zamawiający nie pełni roli płatnika podatku. Oznacza to, że nie ma obowiązku obliczania, pobierania i odprowadzania podatku do urzędu skarbowego.
Obowiązek rozliczenia podatku spoczywa na zleceniobiorcy lub wykonawcy dzieła.
Masz dwie możliwości rozliczenia się z fiskusem. Pierwsza opcja to uiszczanie comiesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. W tym przypadku do 20. dnia każdego miesiąca wpłacasz odpowiednią kwotę do właściwego urzędu skarbowego. Druga metoda polega na rozliczeniu całości przychodu w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36, w sekcji „inne źródła”. Tę deklarację składasz do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym osiągnąłeś przychód.
Wybór metody rozliczenia zależy od twojej sytuacji finansowej i preferencji. Przy regularnych, comiesięcznych przychodach z umów zlecenia, korzystniejsze może być opłacanie zaliczek. Natomiast przy jednorazowych umowach o dzieło, prostszym rozwiązaniem może być rozliczenie w rocznym PIT. Pamiętaj, że opodatkowaniu podlega tylko nadwyżka powyżej 20% zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu, co oznacza, że podatek płacisz od mniejszej kwoty niż całość otrzymanego wynagrodzenia.
Rozliczenia z ZUS przy umowach cywilnoprawnych
Kwestia ubezpieczeń społecznych przy umowach cywilnoprawnych między osobami fizycznymi jest skomplikowana i wymaga szczególnej uwagi. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Dotyczy to również sytuacji, gdy zleceniodawcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.
Co istotne, w przypadku umów między osobami fizycznymi, zleceniodawca staje się płatnikiem składek ZUS. Oznacza to, że ma obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych i opłacania za niego składek. To rozwiązanie może być zaskakujące dla osób prywatnych, które chcą zlecić proste czynności i nie spodziewają się dodatkowych obowiązków formalnych.
Istnieją jednak wyjątki od tej reguły. Przykładowo, jeśli zleceniobiorca jest już objęty ubezpieczeniem z innego tytułu (np. umowy o pracę), ubezpieczenie z tytułu umowy zlecenia staje się dobrowolne. Podobnie, uczniowie szkół ponadpodstawowych i studenci do ukończenia 26 lat nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu przy umowach zlecenia.
W przypadku umów o dzieło sytuacja jest nieco inna. Co do zasady, umowy te nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, chyba że są zawarte z własnym pracodawcą lub wykonywane na jego rzecz. Pamiętaj jednak, że kwalifikacja umowy jako umowy o dzieło lub umowy zlecenia może być przedmiotem weryfikacji przez ZUS, który ocenia rzeczywisty charakter umowy, a nie tylko jej nazwę.
Najważniejsze kwestie
- Osoby fizyczne mogą zawierać między sobą umowy cywilnoprawne (zlecenia, o dzieło) bez prowadzenia działalności gospodarczej.
- Zleceniobiorca/wykonawca dzieła rozlicza podatek samodzielnie, wybierając między comiesięcznymi zaliczkami a rocznym rozliczeniem w PIT-36.
- Przy umowie zlecenia zleceniodawca (nawet osoba prywatna) staje się płatnikiem składek ZUS i musi zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych.
- Umowy o dzieło zasadniczo nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, z wyjątkiem umów z własnym pracodawcą.
- Opodatkowaniu podlega nadwyżka powyżej 20% zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu, co zmniejsza efektywną kwotę podatku.