Zapewnienie pracownikom odpowiednich warunków do przechowywania odzieży to jeden z obowiązków pracodawcy. Przepisy BHP jasno określają, kiedy i jakie szafki pracownicze należy zapewnić zatrudnionym.
Rodzaje szatni pracowniczych według przepisów BHP
Przepisy BHP wyróżniają kilka rodzajów szatni pracowniczych. Szatnia odzieży własnej powinna mieć indywidualne szafki dla każdego pracownika i zapewniać minimum 0,3 m² wolnej przestrzeni na osobę. Jeśli charakter pracy na to pozwala, można urządzić szatnię wieszakową, z podziałem na części dla kobiet i mężczyzn.
Szatnia odzieży roboczej i ochronnej jest konieczna dla pracowników wykonujących prace powodujące znaczne zabrudzenie odzieży. Musi ona mieć bezpośrednie połączenie z umywalnią i natryskami. Szatnia podstawowa łączy funkcje szatni odzieży własnej i roboczej, gdy praca nie powoduje dużego brudzenia.
Szatnia przepustowa jest przeznaczona dla pracowników mających kontakt z substancjami niebezpiecznymi lub pracujących w warunkach dużego zapylenia czy wilgoci.
Wymagania dotyczące szafek pracowniczych
Szafki pracownicze muszą spełniać określone normy. Według polskiej normy PN-75M-78711, ich wymiary powinny wynosić: 180 cm wysokości, 40 cm szerokości i 48 cm głębokości. Każda szafka powinna być wyposażona w drążek, półki oraz przegrodę dzielącą ją na dwie części.
Pracownikowi przysługują dwie pojedyncze szafki lub jedna podwójna. W szatni podstawowej należy zapewnić 0,5 m² wolnej przestrzeni podłogowej na jednego pracownika. Szafki powinny być ustawione w odległości co najmniej 110 cm od ściany, a szerokość przejść między rzędami powinna wynosić minimum 150 cm.
Ważne! Pracodawca musi dostosować liczbę szafek do liczby zatrudnionych pracowników, niezależnie od systemu zmianowego.
Kiedy szafki dla pracowników nie są obowiązkowe?
Nie zawsze pracodawca musi zapewnić pracownikom szafki ubraniowe. W przypadku pracowników biurowych przepisy nie nakładają takiego obowiązku. W takich sytuacjach pracodawca może zdecydować o wprowadzeniu alternatywnych rozwiązań, takich jak wieszaki na ubrania lub inne rodzaje szafek przystosowanych do specyfiki pracy biurowej.
Ważne jest jednak, aby miejsce do przechowywania odzieży było wyraźnie oznaczone i wyodrębnione, na przykład w ramach pomieszczenia socjalnego. Choć Kodeks pracy nie wspomina bezpośrednio o szafkach pracowniczych, to jednak nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obejmuje to również dbałość o ochronę dóbr osobistych pracownika, jego godności i mienia.
Indywidualne przypisanie szafek pracownikom
Każdy pracownik powinien mieć przydzieloną własną szafkę. Niedopuszczalne jest stosowanie systemu rotacyjnego, w którym pracownicy z różnych zmian korzystają z tych samych szafek. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 5 czerwca 2019 roku. Sąd uznał, że pracodawca nie przestrzega prawa, jeśli nie zapewnia wystarczającej liczby szafek w stosunku do liczby zatrudnionych osób.
Nawet jeśli pracownicy zabierają swoje ubrania robocze do domu po zakończeniu zmiany, a szafki są czyszczone w nocy, nie zwalnia to pracodawcy z obowiązku zapewnienia indywidualnych szafek.
Pracodawca nie może również polegać na ogólnodostępnych szatniach, na przykład w galeriach handlowych, co potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 5 października 2011 roku. Sąd podkreślił, że pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednie warunki higieniczne na terenie zakładu pracy i nie może przerzucać tego obowiązku na inne podmioty.
Czy pracodawca może kontrolować szafki pracowników?
Pracodawca ma prawo do kontroli szafek pracowniczych, jednak musi to robić zgodnie z obowiązującymi przepisami. Przed przeprowadzeniem kontroli pracodawca musi poinformować pracowników na piśmie o dacie i przyczynie planowanej inspekcji. Powód kontroli musi być uzasadniony, na przykład podejrzenie kradzieży w miejscu pracy.
Kontrola powinna odbywać się w obecności pracownika, którego szafka jest sprawdzana lub przedstawicieli pracowników. Pracodawca może posiadać zapasowe klucze do szafek, ale ich użycie wymaga zgody pracownika i musi być odpowiednio umotywowane.
Warto pamiętać, że nadmierne lub nieuzasadnione kontrole mogą zostać uznane za naruszenie prywatności pracownika lub nawet formę mobbingu. Może to prowadzić do konsekwencji prawnych dla pracodawcy, włącznie z koniecznością wypłaty odszkodowania.
Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 13 kwietnia 1972 roku (I PR 153/72) stwierdził, że przeszukiwanie pracowników w celu zapobiegania wynoszeniu mienia zakładu pracy jest zgodne z prawem i nie narusza dóbr osobistych pracowników, pod warunkiem że pracownicy zostali wcześniej poinformowani o możliwości takich kontroli, a same kontrole są przeprowadzane w porozumieniu z przedstawicielami załogi.